ΠΑΝΑΓΙΑ ΡΟΥΣΣΟΣΠΙΤΙΟΥ
Το χωριό, όπως προείπαμε, δημιουργήθηκε τα χρόνια της Ενετοκρατίας. Η ενετική παρουσία διατηρείται ακόμα έντονα. Σώζονται θυρώματα και φρουριακού χαρακτήρα προσόψεις, ένα εντυπωσιακό θολωτό «διαβατικό» (sottoportico) καθώς και εντυπωσιακές καμινάδες σε στυλ Sebastian Serlio. Παλαιότερα, όπως αναφέρει η Αργινή Φραγκούλη, σωζόταν εντυπωσιακό οικιακό συγκρότημα που όλη η κεντρική εξωτερική του επιφάνεια ήταν στολισμένη με κυανόχρωμα ψηφιδωτά, που παρίσταναν γόνδολες. Σε μια άλλη οικία, με πηγάδι, τζάκι και περίτεχνη καμινάδα, υπήρχαν σκαλισμένα στην είσοδό της δελφίνια.
Τα χρόνια της Τουρκοκρατίας το μεγάλο κτηριακό συγκρότημα, αποτέλεσε οικία του Τούρκου πασά Χάτζαλη. Στις 14 Απριλίου 1822, στην τοποθεσία «Πέταλλο», πιάστηκαν αιχμάλωτοι ο Γάλλος φιλέλληνας Βαλέστρα και ο Κόκκινος (Χίος), αφού μετά από σκληρή μάχη οι Τούρκοι είχαν σκοτώσει 110 Κρητικούς.
Κατά την επανάσταση του 1866, στις 29 Αυγούστου, έγινε μεγάλη μάχη στην περιοχή. Επικεφαλής των επαναστατών ήταν ο παπά-Μαρουλιανός και ο Διογένης Μοσχοβίτης, ο οποίος έπεσε στη μάχη. Τον επόμενο χρόνο, στις 22 Απριλίου 1867, νέα φονική μάχη στην περιοχή, όπου σκοτώθηκε ο Κωστής Ακουμιανός και τραυματίστηκε ο Πάνος Κορωναίος.
Τοιχογραφίες
Κατά την επανάσταση του 1866, οι Τούρκοι έκαψαν το χωριό. Οι κάτοικοί του το εγκατέλειψαν και τέσσερα χρόνια αργότερα επέστρεψαν και το ξανάχτισαν. Λίγα χρόνια αργότερα, στην επανάσταση του 1896, οι κάτοικοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν, για μια ακόμη φορά, τις εστίες τους για να αποφύγουν τη μανία των Τούρκων. Οι συλληφθέντες κάτοικοι του Ρουσσοσπιτίου, γλίτωσαν το θάνατο, χάρη στην παρέμβαση του επισκόπου Διονύσιου Κστρινογιαννάκη.
Από τη μανία των Τούρκων δεν γλίτωσε ούτε η εκκλησία της Παναγίας, αφού με τις λόγχες τους έβγαλαν τα μάτια των αγίων από τις τοιχογραφίες του ναού.